Troska o dobrostan pracowników wpływa na wzrost ich satysfakcji z pracy, efektywniejsze nawiązywanie relacji, sprawniejszą komunikację oraz lepszą kondycję psychiczną i fizyczną.
Dbający o niego pracodawcy mogą więc liczyć na szybsze realizowanie zadań i celów organizacyjnych, zmniejszenie absencji chorobowej oraz rotacji pracowników, a tym samym na lepszy wizerunek firmy na rynku pracy.
1. Jak samodzielnie radzić sobie ze stresem i dbać o własny dobrostan?
Każdy ma swój ulubiony sposób na stawianie czoła napięciom dnia codziennego. Półgodzinny spacer, rozmowa z bliską osobą czy słuchanie muzyki to jedne z najłatwiej dostępnych i korzystnie wpływających na dobrostan psychofizyczny praktyk. Psychologia zdrowia różnicuje prozdrowotne i antyzdrowotne zachowania redukujące stres i wskazuje na znaczenie regularnego snu, aktywności fizycznej, zbilansowanej diety itp. Wypocząć też trzeba umieć, dlatego dla zdrowia psychicznego bardzo ważne są zajęcia, które angażują i sprawiają przyjemność. Warto wspomnieć o metodzie mającej swoje zastosowanie kliniczne, a łatwo dostępnej i coraz bardziej powszechnej. Mowa o treningu uważności – mindfulness. Jest to metoda treningu umysłowego nawiązującego do terapii poznawczej opartej na uważności (MBCT – Mindfulness‑Based Cognitive Therapy), która jest jednym ze skutecznych sposobów radzenia sobie np. z lękiem. Choć nie jest to medytacja, mindfulness podobnie jak ona akcentuje relację umysłu i ciała. W tej koncepcji opracowano technikę radzenia sobie ze stresem opartą na uważności, która ma pozwolić na koncentrację uwagi na chwilowych doznaniach, bez poznawczego elementu subiektywnej oceny. Taki trening jest skuteczny między innymi w leczeniu bólu, depresji, uzależnień czy wzmacnianiu odporności organizmu. Można brać udział w grupowych treningach uważności, można też praktykować indywidualnie, wybierając np. tylko elementy tej praktyki, a różnego rodzaju kursy mindfulness można znaleźć np. w sieci.
Kolejnym, jeszcze łatwiej dostępnym sposobem radzenia sobie z napięciem, jest aktywność fizyczna, na którą chciałbym zwrócić szczególną uwagę. Regularna aktywność fizyczna wzmacnia koncentrację, pamięć, czas reakcji oraz spowalnia procesy starzenia mózgu. Nie oznacza to jednak, że trzeba spędzać większość wolnego czasu na siłowni, aby osiągnąć prozdrowotny efekt. Wystarczy już półgodzinny marsz 3 lub 4 razy w tygodniu, aby mózg funkcjonował lepiej. A odpowiednio dobrana dieta, nie tylko dostarcza niezbędnych składników budulcowych, ale i energii.
Wracając do sfery psychicznej, jeśli chodzi o indywidualne sposoby radzenia sobie ze stresem, to są one dosyć zróżnicowane, gdyż każda osoba ma inny system wartości, inne przekonania, cechy osobowości, poziom samooceny. Jedni mogą cieszyć się wsparciem bliskich, inni – nie. Zatem ta sama sytuacja może być nieco inaczej zinterpretowana przez dwie różne osoby, a co za tym idzie, spowodować dwie zupełnie odmienne reakcje. W sytuacji stresującej warto wykorzystać swoje mocne strony, skupiając się na środkach, jakimi dysponuje się w danym momencie, tak aby skutecznie poradzić sobie z określonym problemem.
2. Jakie praktyki w zakresie zarządzania kapitałem ludzkim wpływają korzystnie na dobrostan pracowników?
Badania wykazują, że tym, co istotnie wpływa na poczucie zadowolenia i zaangażowania, jest relacja z bezpośrednim przełożonym. Menedżerzy, którym zależy na dobrostanie pracowników, powinni zwrócić uwagę na ten aspekt. Wśród praktyk zarządczych wpływających na poczucie dobrostanu pracownika istotne znaczenie ma po pierwsze delegowanie zadań, polegające na zwiększeniu samodzielności pracownika i równoległym zmniejszeniu kontroli przełożonego. Celem tej praktyki jest zwiększenie autonomii pracownika, która jest jednym z wymiarów dobrostanu psychicznego. Taki zabieg owocuje również wzrostem obopólnego zaufania w relacji pracownik–przełożony, a u pracownika podnosi poziom poczucia własnych kompetencji i zaangażowania w wykonywaną pracę. Przełożony wykazujący tzw. kontrolowanie wspierające zdecydowanie korzystniej wypada w oczach swojego zespołu, gdyż daje świadectwo poczucia odpowiedzialności za pracownika, co z kolei obniża poziom lęku i nieprzyjemnych emocji związanych z wykonywaniem pracy. W omawianym kontekście ważne jest również stawianie przez przełożonych jasnych, konkretnych i realnych celów. Każda zatrudniona osoba powinna wiedzieć co, kiedy i jak ma wykonać oraz nie odczuwać związanego z tym dyskomfortu. Lider występujący w roli wspierającego mentora może motywować oraz rozwijać potencjał swojego zespołu, co jest niezwykle cenną umiejętnością. Warunkiem koniecznym do skuteczności powyższych praktyk jest stworzenie klimatu zaufania.
3. Czy wartości firmowe mają wpływ na dobrostan pracowników?
Dla pracowników coraz bardziej istotne stają się wartości etyczne i moralne. Człowiek potrzebuje bowiem traktowania podmiotowego – nigdy przedmiotowego. Świadome oraz dojrzałe kierownictwo zawsze będzie nastawione na relacje oparte na wartościach i etyce. Praktyki o niniejszym charakterze związane są z praktykami społecznej odpowiedzialności biznesu i zarządzania z uwzględnieniem misji oraz wartości przedsiębiorstwa. Istotna staje się więc relacja organizacja–pracownik, która powinna opierać się na takich elementach, jak: zaufanie, szacunek, transparentność czy uczciwe traktowanie. Firma odpowiedzialna za pracowników ma duże szanse na ich lojalność, która wyraża się wykonywaniem obowiązków z zaangażowaniem, niezależnie od sytuacji. Nie bez znaczenia pozostaje też identyfikacja pracownika z miejscem pracy, czyli kulturą organizacyjną, klimatem organizacyjnym, wartościami, strategią oraz misją. Wszystkie te elementy ściśle wiążą się z poczuciem dobrostanu pracownika, dlatego warto zwrócić uwagę na etyczne aspekty zarządzania, gdyż dzięki temu można nie tylko przyciągnąć, ale i na długo zatrzymać ludzi w firmie.
4. Jak organizacja powinna wspierać pracowników, by dbać o ich dobrostan?
Każdy pracodawca powinien kreować kulturę organizacyjną, która dba o pracownika, troszcząc się o jego potrzeby. W zasadzie wszystkie praktyki omówione i zaprezentowane wcześniej, oddziałujące korzystnie na zadowolenie i satysfakcję z pracy w konkretnej organizacji, wpływają pozytywnie na poczucie dobrostanu. Jednak z mojego punktu widzenia każda organizacja powinna przede wszystkim wspierać promocję zdrowia, zwłaszcza psychicznego, oraz praktyki korzystnie wpływające na poczucie dobrostanu. Kondycja psychiczna pracowników narażona zostaje na wiele niekorzystnych czynników, będących niejednokrotnie skutkiem współczesnego stylu życia, pracy oraz wpływu środowiska, w którym żyjemy. Zdrowie psychiczne należy zatem do jednego z najważniejszych zasobów współczesnego społeczeństwa.
Ochrona zdrowia psychicznego to również strategia międzynarodowa, którą realizuje europejska organizacja Joint Action Mental Health and Wellbeing. Jednym z jej założeń jest podejmowanie działań w obszarze promocji zdrowia, głównie w miejscu pracy. Stosując praktyki wellbeingowe, organizacja przyczynia się do wspierania promocji zdrowia oraz prewencji wystąpienia zaburzeń i chorób psychicznych u swoich pracowników. Kondycja psychiczna i fizyczna pracownika powinna mieć zatem priorytetowe znaczenie dla pracodawców nie tylko z uwagi na fakt, że istnieje taka potrzeba, ale również dlatego, że dbanie o dobrostan zatrudnionej kadry to wymierne korzyści ekonomiczne. Zdrowie pracowników jest kapitałem, w który warto inwestować.
Obejrzyj webinar o dobrostanie pracowników TUTAJ.
BIBLIOGRAFIA
Arden John B., tłum. Anna Alochno‑Janas, Neuronauka w psychoterapeutycznym procesie zmiany, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2017.
Baka Łukasz, Zachowania kontrproduktywne w pracy: dlaczego pracownicy szkodzą organizacji?, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2017.
Bartkowiak Grażyna, Człowiek w pracy od stresu do sukcesu organizacji, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2009.
Czapiński Janusz, Psychologia szczęścia: kto, kiedy i dlaczego kocha życie i co z tego wynika, czyli nowa odsłona teorii cebulowej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2017.
Czerw Agnieszka, Psychologiczny model dobrostanu w pracy: wartość i sens pracy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2017.
Hasson Gill, tłum. Andrzej Wojtasik, Mindfulness: krótkie ćwiczenia uważności dla spokojnego życia (bez medytacji), Warszawa: Wydawnictwo Amber, 2015.
Heszen Irena, Sęk Helena, Psychologia zdrowia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.
Johnson Robert L., McCann Vivian, Zimbardo Philip, Człowiek i jego środowisko, Psychologia. Kluczowe koncepcje. Tom 5, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2017.
Kaczmarek Łukasz D., Pozytywne interwencje psychologiczne: dobrostan a zachowania intencjonalne, Poznań: Zysk i S‑ka Wydawnictwo, 2016.
Kalbarczyk P.W., Murawiec S., Kalbarczyk M., Ministerstwo Zdrowia, Narodowy Program Zdrowia, grudzień 2016.
Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD‑10, Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne, Wydawnictwo Kraków 2000, wyd.2.
Konieczny Tadeusz (red.), Stres w organizacji, Gdańsk: Harmonia Universalis, 2014.
Kowalczyk Elżbieta, Człowiek, organizacja, kariera: siła psychologii stosowanej, Warszawa: Difin, 2014.
Lewicka Dagmara, Zarządzanie kapitałem ludzkim w polskich przedsiębiorstwach, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2010*.*
Nęcka Edward, Orzechowski Jarosław, Szymura Błażej, Psychologia poznawcza, Warszawa: Academica, Wydawnictwo Naukowe PWN 2013.
Nęcka Edward, Trening poznawczy: czy umysł można trenować, tak jak trenuje się mięśnie?, Sopot: Smak Słowa, 2010.
Psychologia – kluczowe koncepcje, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2010.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 2016 r. w sprawie Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016–2020.
Sasin Maciej, Budowanie zaangażowania, czyli jak motywować pracowników i rozwijać ich potencjał, Gliwice: Wydawnictwo Helion, 2015.
Seligman Martin E. P., tłum. Andrzej Jankowski, Optymizmu można się nauczyć: jak zmienić swoje myślenie i swoje życie, Poznań: Media Rodzina, 2010.
Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym.
Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego.
Wheeler Claire M., tłum. Piotr Bucki, Pokonaj stres: 10 sprawdzonych metod, Sopot: GWP, 2016.
Williams Mark, Penman Danny, tłum. Katarzyna Zimnoch, Mindfulness, Trening uważności, Warszawa: Wydawnictwo Samo sedno, 2014.
Zarębska Anna, Tożsamość organizacyjna przedsiębiorstwa. Jak stworzyć konkurencyjną firmę?, Warszawa: Difin, 2008.
