COVID-19 pokusą do nieuczciwych działań w biznesie

Powiedzenie, że w mętnej wodzie łatwiej się ryby łowi, doskonale opisuje sytuację przedsiębiorstw i postaw ludzi w okresie dynamicznych zmian w otoczeniu biznesowym, niepewności rynkowej i trudnej sytuacji wewnątrz firm. Na wierzch wychodzą takie zachowania, które łatwiej ukryć w okresie prosperity, szybciej też jesteśmy skłonni przymknąć oczy na nieetyczne zachowania.

EY opublikował raport na podstawie własnych badań na temat uczciwości w biznesie. Co z niego wynika? Generalny wniosek brzmi tak: COVID‑19 utrudnia prowadzenie przedsiębiorstwa w sposób etyczny. Taką opinię wyraziło 79% polskich respondentów, 59% na świecie i 54% w krajach rozwiniętych. Polacy uczciwość postrzegają głównie przez pryzmat korzyści rynkowych, nie dostrzegając w takim działaniu atutów pomagających ograniczyć ryzyko regulacyjne lub prawne. 57% z nich twierdzi, że dzięki uczciwości ich firmy mogą przyciągnąć nowych klientów, a tylko 16% uznaje, że w ten sposób ogranicza się ryzyko działań organów ścigania lub regulatorów. Na świecie ten wynik jest dwukrotnie wyższy.

Sam fakt, że etyczne, uczciwe postępowanie jest widziane przez pryzmat jakichkolwiek korzyści, jest znamienny. Do działań compliance motywuje ankietowanych głównie strach, a nie wiara w to, że tak trzeba się zachowywać.

Polscy respondenci pojęcie uczciwości odnoszą raczej do zgodności z prawem i obowiązującymi zasadami (62%, pierwsze miejsce na świecie) niż postępowania w prawidłowy sposób, nawet jeśli nikt nie patrzy (27%, trzecie miejsce od końca na świecie). W większości oceniają, że nie byliby skłonni dopuścić się nadużyć ze względu na obietnicę nagrody lub przyspieszenie kariery (74%) ani w wyniku presji przełożonych (73%). Jednocześnie aż 49% miałoby obawy, gdyby podejmowane przez nich decyzje były obiektem kontroli lub audytu. 49% polskich respondentów wierzy, że ich współpracownicy nie byliby skłonni postąpić nieetycznie, a mimo to 20% dopuszcza, że mogliby przymknąć oko na nieetyczne zachowanie dostawcy, dystrybutora lub innej strony trzeciej. 22% dopuszcza nawet możliwość dostarczenia fałszywej informacji kierownictwu.

Badanie EY „Czy to moment prawdy dla uczciwego biznesu? Światowe Badanie Uczciwości w Biznesie 2020” pokazało, że kadra kierownicza na całym świecie jest skłonna do działań nieetycznych czterokrotnie częściej niż szeregowi pracownicy (odpowiednio 12% i 3% wskazań). Natomiast indywidualnie blisko co czwarty (23%) badany w Polsce (30% na świecie) mógłby postąpić nieetycznie, gdyby osiągnął z tego wymierną korzyść, np. wyższe wynagrodzenie lub awans.

Z badania wynika również, że jedna trzecia (34%) organizacji globalnie jest głęboko przekonana, że podmioty, z którymi współpracują, przestrzegają litery prawa, kodeksów postępowania oraz regulacji branżowych. Taki sam odsetek jest też przekonany, że ich dostawcy i partnerzy biznesowi na co dzień kierują się w działaniu uczciwością.

EY zbadał również kwestię sygnalistów w firmach, ponieważ w grudniu 2021 wchodzi w życie Dyrektywa UE w zakresie ich ochrony, oraz cyberbezpieczeństwo i ochronę danych osobowych.

W sprawie sygnalistów okazało się, że 23% polskich pracowników choć raz zgłaszało jakąś nieprawidłowość (globalnie 37%), a 31% (40% na świecie) było świadkiem nieetycznych zachowań. Ankietowani twierdzili przy tym, że pracownicy mają dziś zdecydowanie łatwiejszą ścieżkę informowania kierownictwa o nieprawidłowościach, niż miało to miejsce w przeszłości (40% w Polsce i 39% globalnie).

W kwestii cyberbezpieczeństwa respondenci ocenili, że zagrożenie atakiem hakerskim jest tak samo niebezpieczne dla długoterminowego sukcesu firmy, jak ryzyko nadużyć, groźniejsze nawet od korupcji czy sytuacji makroekonomicznej.