Pomoc ogarniętej wojną Ukrainie, wspieranie ponad miliona uchodźców, którzy schronili się w Polsce przed działaniami agresora, wyzwoliła masę pozytywnej energii w ludziach i ich firmach, ale ma wymierne koszty. Część firmy oraz osoby fizyczne, które rozliczają się z fiskusem w kraju, mogą odliczyć te wydatki od podstawy wymiaru opodatkowania.
Zapowiedziane ulgi podatkowe
Ministerstwo finansów już zapowiedziało, że obywatele Ukrainy przebywający na terytorium Polski będą zwolnieni z podatku od spadków i darowizn, jeżeli darowizna albo polecenia darczyńcy własności rzeczy lub praw majątkowych przypadło na okres od 24 lutego do 31 grudnia 2022 roku.
Z PIT‑u mają zostać zwolnione świadczenia od osób fizycznych oraz firm uzyskiwane przez Ukraińców przebywających na terytorium Polski. Za nieopodatkowaną pomoc może być uznane np. udostępnienie lokalu mieszkalnego, zapewnienie żywności, sfinansowanie leczenia, opłacenie nauki oraz kursów pozwalających ma zmianę kwalifikacji zawodowych. Katalog zwolnień ma być, zgodnie z zapowiedziami, katalogiem otwartym.
Z kolei same firmy w deklaracjach PIT oraz CIT będą mogły zaliczyć w koszty uzyskania przychodów wydatki poniesione od 24 lutego do 31 grudnia 2022 roku na wytworzenie lub nabycie rzeczy i praw będących przedmiotem darowizn związanych z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy, a przekazywanych:
organizacjom pozarządowym (również z Ukrainy),
jednostkom samorządu terytorialnego,
Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,
podmiotom wykonującym działalność leczniczą oraz ratownictwa medycznego na terytorium Polski i Ukrainy.
W ciężar kosztów uzyskania przychodów będą również wchodziły koszty poniesione z tytułu nieodpłatnych świadczeń, a więc np. darmowej pomocy medycznej na rzecz organizacji pozarządowych. Rozwiązanie to będzie korzystne dla przedsiębiorców (lekarzy, weterynarzy), którzy w ramach swojej działalności chcą i będą chcieli pomagać oraz oferować swoje usługi uchodźcom z Ukrainy.
Darczyńca powinien zachować dokument potwierdzający przekazaną darowiznę, ponieważ może się okazać, że będzie ona dawała możliwość obniżenia podstawy opodatkowania o jej wartość. Jeżeli rząd zdecyduje się na rozszerzenie katalogu wydatków, które będą mogły być traktowane w ten sam sposób, korzyść będzie jeszcze większa. Z kolei obdarowany, z uwagi na kwotę niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, już teraz w wielu sytuacjach nie będzie musiał odprowadzić podatku do fiskusa. A kiedy przepisy zostaną zmienione, brak opodatkowania darowizn będzie niezależny od ich wartości. Natomiast w świetle ustawy o PIT bardzo pozytywną zmianą dla obdarowanych będzie zwolnione z opodatkowania uzyskanie pomocy, jak na przykład udostępnionego mieszkania czy otrzymania żywności.
Wszystkie omawiane wyżej propozycje dotyczą jednak przyszłości, zapewne bliskiej. Zanim jednak te zapowiedzi przybiorą postać konkretnych przepisów, już dziś obowiązujące prawo pozwala na kilka rozwiązań podatkowych.
Przepisy podatkowe a pomoc dla Ukrainy – jak to wygląda obecnie?
Z perspektywy obdarowujących
Obowiązujące w tej chwili przepisy pozwalają, aby osoby fizyczne i przedsiębiorstwa, które pomagają Ukrainie, przekazując zarówno pieniądze, jak i dary rzeczowe za pośrednictwem działających na terenie Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego organizacji pozarządowych, mogły zmniejszać swoje obciążenie podatkowe, odliczając darowizny w rocznym zeznaniu PIT lub CIT. Aby skorzystać z takiej możliwości, należy jedynie udokumentować fakt przekazania darowizny. W przypadku darowizny pieniężnej dowodem będzie potwierdzenie wpłaty na rachunek bankowy, natomiast w przypadku darowizny rzeczowej takim dokumentem będzie podanie danych darczyńcy, wartości przekazanej darowizny oraz oświadczenia obdarowanego o jej przyjęciu.
Kto może skorzystać z tej możliwości? Podatnicy składający następujące zeznania podatkowe w formie: PIT‑36, PIT‑37, PIT‑28, CIT‑8 oraz CIT‑8AB.
Odliczenia dotyczą m.in. darowizn przekazywanych na działalność pożytku publicznego. Prowadzą ją organizacje pozarządowe (NGO), którymi są zarówno Organizacje Pożytku Publicznego (OPP), jak i niemające takiego statusu fundacje i stowarzyszenia.
Odliczeniu od podstawy opodatkowania podlega całość kwoty lub wartości przekazanej darowizny. Odliczenie nie może jednak przekroczyć łączenie w roku podatkowym w przypadku osób fizycznych (PIT) – 6%, a w przypadku osób prawnych (CIT) – 10%.
Z kolei darowizny przekazane na działalność charytatywno‑opiekuńczą prowadzoną przez kościoły, podlegają w całości odliczeniu od podstawy opodatkowania bez względu na ich wartość.
Dzięki wspomnianym przepisom darczyńca, w rozliczeniu z fiskusem, oszczędzi na przekazanej darowiźnie kwotę będącą iloczynem wartości darowizny pomnożonej przez aktualną (czyli taką, według której rozlicza podatek) stawkę podatkową (maksymalnie 32%).
Z perspektywy obdarowanych
Darowizna przekazana na rzecz osób fizycznych jest opodatkowana podatkiem od spadków i darowizn. Obdarowany powinien wpłacić podatek w maksymalnej wysokości 20% wartości otrzymanej darowizny. Ustawa przewiduje jednak wyłączenia kwotowe, które zależą od rodzaju relacji, w jakiej darczyńca znajduje się z obdarowanym. Jeżeli osoby są spokrewnione, kwoty wolne od podatku w pierwszej grupie podatkowej wynoszą maksymalnie 9637 zł, w grupie drugiej 7276 zł. Jeżeli pokrewieństwo nie występuje (trzecia grupa podatkowa), kwota wolna to maksymalnie 4902 zł. Trzeba jednak uważać, bo wartość darowizn od jednej osoby sumuje się z ostatnich 5 lat.
Obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn w przypadku przekazania darowizny na rzecz osoby, która nie jest obywatelem Polski oraz nie posiada w Polsce miejsca stałego pobytu, powstaje w momencie przekazania darowizny, kiedy dana rzecz znajduje się na terytorium Polski lub wykonywane są w Polsce prawa majątkowe, co znaczy, że jeżeli pomoc została przekazana polskiemu nierezydentowi podatkowemu na terytorium Ukrainy, opodatkowanie nie wystąpi.
Obdarowany przez organizację pozarządową obywatel Ukrainy nie musi płacić PIT. Korzystanie z pomocy humanitarnej organizacji pozarządowych nie generuje bowiem obowiązku podatkowego.
Opracowanie Lidia Zakrzewska
